Pljosnati crvi
Trepljasti crvi
Pljosnati crvi (Platyhelminthes) su životinje koje karakteriše pljosnato i meko telo koje je, za razliku od sunđera i dupljara, građeno od tri sloja. Pljosnati crvi su najprimitivnije životinje sa bilateralnom simetrijom. Aktivan način kretanja doveo je do formiranja glavenog regiona i po prvi put se javlja sistem organa za izlučivanje. Po prvi put de u unutrašnjosti tela javljaju organi i organski sistemi. Pljosnati crvi žive u vodi (slatkoj i slanoj) ili kao paraziti u drugim organizmima. U pljosnate crve ubrajaju se:
- Trepljasti crvi (Turbellaria)
- Metilji (Trematodes)
- Pantljičare (Cestodes)
- Trepljasti crvi (Turbellaria)
- Metilji (Trematodes)
- Pantljičare (Cestodes)
Trepljasti crvi ( Turbellaria)
Regeneracija planarije
Broje uglavnom morske, slobodnoživeće organizme. Mogu se naći u slatkim vodama i vlažnoj zemlji. Telo im je spljošteno, veličine od nekoliko milimetara do nekoliko centimetara, razlikujemo trbušnu i leđnu stranu. Prisutna je dvobočna simetrija. Najpoznatiji predstavnici su planarije. Na prednjem kraju tela izdvaja se glaveni region na kom su proste oči.Telo je prekriveno slojem trepljastih ćelija koje potpomažu kretanje, a ispod ovog sloja nalazi se mišićni sloj. Nervni sistem je vrpčast, a u glavenom regionu nalaze se glavene ganglije (grupisane nervne ćelije) od kojih polaze nervne vrpce.
Planarije imaju usni otvor koji se nastavlja u ždrelo koje izbacuju van tela prilikom hvatanja plena. Crevo je razgranato i slepo se završava (nema analnog otvora) pa se nesvareni delovi izbacuju kroz usta. Planarije dišu čitavom površinom tela, a štetne materije izbacuju preko nizova tankih, uzanih cevčica - protonefridija. Imaju izraženu moć regeneracije i ukoliko se iseku na više delova, od svakog dela će nastati nova jedinka. Razmnožavaju se bespolno (poprečnom deobom) i polno (spajanjem muških i ženskih polnih ćelija. U telu planarije istovremeno se nalaze i muški i ženski polni organi, što znači da su planarije dvopolne životinje (hermafroditi).
Planarije imaju usni otvor koji se nastavlja u ždrelo koje izbacuju van tela prilikom hvatanja plena. Crevo je razgranato i slepo se završava (nema analnog otvora) pa se nesvareni delovi izbacuju kroz usta. Planarije dišu čitavom površinom tela, a štetne materije izbacuju preko nizova tankih, uzanih cevčica - protonefridija. Imaju izraženu moć regeneracije i ukoliko se iseku na više delova, od svakog dela će nastati nova jedinka. Razmnožavaju se bespolno (poprečnom deobom) i polno (spajanjem muških i ženskih polnih ćelija. U telu planarije istovremeno se nalaze i muški i ženski polni organi, što znači da su planarije dvopolne životinje (hermafroditi).
Metilji ( Trematodes)
Veliki metilj
Metilji su paraziti koji žive u drugim organizmima. Imaju spljošteno telo, listoliko i veličina do 5cm, bilateralno simetrično. Kao prilagođenost na parazitski način života, javljaju se usna i trbušna pijavka. Od usnog otvora polazi ždrelo, jednjak i razgranato crevo. Hrane se krvlju i telesnim tečnostima koje upijaju preko usta ili čitave površine tela. Oni koji žive na površini tela domaćina (ektoparaziti) dišu preko površine tela, dok endoparaziti ne koriste kiseonik, odnosno razvili su poseban način disanja u uslovima smanjene količine kiseonika.
Izbacivanje štetnih materija vrši se preko cevčica koje se izlivaju u mokraćnu bešiku, a odatle u spoljašnju sredinu. Nervni sistem je vrpčast, a nervne vrpce su povezane poprečnim vezama.
Metilji su hermafroditi. Iz jajeta se razvija larva koja prolazi kroz nekoliko larvenih stupnjeva koji dospevaju do drugih, prelaznih domaćina. Stalni domaćin goveđeg metilja je govedo (živi u jetri) iz koga se zrela jaja izmetom izbacuju u spoljašnju sredinu. Kada dospeju u vodu, razvija se larva sa trepljama koja pliva i doseva do prelaznog domaćina - barskog puža u kome se razvija još nekoliko larvenih stupnjeva. Kada napusti puža, larva se zakači za neku biljku, pretvara se u cistu i tako ponovo ispašom dospeva u telo goveda. Veliki metilj (goveđi metilj) polaže veliki broj jaja kako bi obezbedio opstanak. Kod ljudi izaziva bolest - metiljavost, koja se manifestuje zapaljenjem jetre i visokom temperaturom.
Izbacivanje štetnih materija vrši se preko cevčica koje se izlivaju u mokraćnu bešiku, a odatle u spoljašnju sredinu. Nervni sistem je vrpčast, a nervne vrpce su povezane poprečnim vezama.
Metilji su hermafroditi. Iz jajeta se razvija larva koja prolazi kroz nekoliko larvenih stupnjeva koji dospevaju do drugih, prelaznih domaćina. Stalni domaćin goveđeg metilja je govedo (živi u jetri) iz koga se zrela jaja izmetom izbacuju u spoljašnju sredinu. Kada dospeju u vodu, razvija se larva sa trepljama koja pliva i doseva do prelaznog domaćina - barskog puža u kome se razvija još nekoliko larvenih stupnjeva. Kada napusti puža, larva se zakači za neku biljku, pretvara se u cistu i tako ponovo ispašom dospeva u telo goveda. Veliki metilj (goveđi metilj) polaže veliki broj jaja kako bi obezbedio opstanak. Kod ljudi izaziva bolest - metiljavost, koja se manifestuje zapaljenjem jetre i visokom temperaturom.
Pantljicare (Cestodes)
Građa pantljičare
Pantljičare su endoparaziti. Telo im je izduženo, u vidu pantljike, trakasto, pa otuda naziv pantljičare. Usled prilagođenosti na parazitski način života kod pantljičara nisu razvijena usta i crevni sistem jer pantljičare hranu upijaju čitavom površinom tela. Na telu se razlikuje glava na kojoj se nalaze kukuice i pijavke kojima se pantljičare pričvršćuju za zid creva. Glava se nastavlja u suženi vrat, na koji se nadovezuje telo koje je građeno od velikog broja članaka - proglotisa. Zbog parazitskog načina života, čula su slabo razvijena. Nervni sistem je vrpčast, a izlučivanje štetnih materija obavlja se pomoću cevčica - protonefridija. Polni sistem je razvijeniji u odnosu na metilje, jer se u svakom članku nalaze muške i ženske polne žlezde koje stvaraju veliki broj jaja (hermafroditi). Pantljičare žive u crevima i tokom životnog ciklusa kao i metilji menjaju više domaćina.
- Svinjska pantljičara - Svinja je prelazni domaćin i može se zaraziti jajima pantljičare preko izmeta čoveka koji je stalni domačin. Iz jaja se razvija larva sa kukicama koja probija zid creva i krvotokom odlazi u mišiće gde se učauri i obrazuje bobicu u kojoj mlada pantljičara miruje i čeka da dospe u stalnog domaćina. Ako čovek pojede nedovoljno termički obrađeno (kuvano ili pečeno) bobičavo meso zaraziće se pantljičarom, koja će se u njegovom tenkom crevu razviti u odraslu pantljičaru i nastaviti svoj životni ciklus. Zbog toga je neophodno vršiti sanitarnu kontrolu mesa.
- Goveđa pantljičara - Sličan ciklus razvića kao kod svinjske pantljičare, prelazni domaćin je govedo, a stalni domaćin je čovek.
- Pseća pantljičara - Najopasnija pantljičara za čoveka je ehinokokus ili pseća pantljičara. Stalni domaćin je pas, mačka ili lisica, a prelazni domaćin je čovek ili neki drugi sisar. Čovek se može zaraziti nakon kontakta sa zaraženim psom, pa tako jaja pseće pantljičare dospevaju u crevo čoveka gde se razvijaju larve koje kasnije krvotokom odlaze do srca, mozga, pluća, jetre ili drugih organa gde se učauri. Cista postepeno raste godinama i ispunjena je vodom. U pojedinim organima (jetra) može dostići veličinu košarkaške lopte. Jedini način lečenja je hiruško odstranjivanje. Zbog toga je neophodno obavezno pranje ruku nakon kontakta sa psima.
Pogledaj prezentaciju sa časa i popuni upitnik.
- Svinjska pantljičara - Svinja je prelazni domaćin i može se zaraziti jajima pantljičare preko izmeta čoveka koji je stalni domačin. Iz jaja se razvija larva sa kukicama koja probija zid creva i krvotokom odlazi u mišiće gde se učauri i obrazuje bobicu u kojoj mlada pantljičara miruje i čeka da dospe u stalnog domaćina. Ako čovek pojede nedovoljno termički obrađeno (kuvano ili pečeno) bobičavo meso zaraziće se pantljičarom, koja će se u njegovom tenkom crevu razviti u odraslu pantljičaru i nastaviti svoj životni ciklus. Zbog toga je neophodno vršiti sanitarnu kontrolu mesa.
- Goveđa pantljičara - Sličan ciklus razvića kao kod svinjske pantljičare, prelazni domaćin je govedo, a stalni domaćin je čovek.
- Pseća pantljičara - Najopasnija pantljičara za čoveka je ehinokokus ili pseća pantljičara. Stalni domaćin je pas, mačka ili lisica, a prelazni domaćin je čovek ili neki drugi sisar. Čovek se može zaraziti nakon kontakta sa zaraženim psom, pa tako jaja pseće pantljičare dospevaju u crevo čoveka gde se razvijaju larve koje kasnije krvotokom odlaze do srca, mozga, pluća, jetre ili drugih organa gde se učauri. Cista postepeno raste godinama i ispunjena je vodom. U pojedinim organima (jetra) može dostići veličinu košarkaške lopte. Jedini način lečenja je hiruško odstranjivanje. Zbog toga je neophodno obavezno pranje ruku nakon kontakta sa psima.
Pogledaj prezentaciju sa časa i popuni upitnik.
